Niektórzy rodzice łączą szczepienie dziecka z diagnozą ALL. Rozpoznanie białaczki na krótko po szczepieniu wcale nie jest rzadką sprawą, ale nie ma dowodów, żeby to szczepienie było czynnikiem *sprawczym* ALL. Wiele białaczek dziecięcych (zwłaszcza tych z translokacją TEL-AML1 lub inaczej zwaną ETV6/RUNX1 — a to jest 25%-30% wszystkich ALL u dzieci) jest spowodowanych błędami w DNA komórek układu odpornościowego. Błędami, które kumulują się w czasie.

Kiedy poziom uszkodzeń DNA w odpowiednich miejscach (np. poprzez mutacje konkretnych genów, usunięcie materiału genetycznego, jego dodanie, lub przeniesienie w inne miejsce) przekracza pewną granicę, może wystąpić białaczka. Mówi się, że pewne cechy cytogenetyczne takie jak TEL-AML1 (25-30% wszystkich dziecięcych ALL) czy hiperdiploidia (30-35%) występują jeszcze zanim dziecko się narodzi, na wiele lat przed zachorowaniem. W przypadku TEL-AML1 są też pewne kontrowersje.

Według jednej teorii, aż 1% nowonarodzonych dzieci ma tą cytogenetyczną zmianę, ale na ALL z cechą TEL-AML1 zapada tylko 1 na 10,000 dzieci. Według drugiego obozu, to nieprawda, i TEL-AML1 występuje u 0.01% nowonarodzonych dzieci, z których potem wszystkie zachorują na białaczkę. Jak jest na pewno, nauka jeszcze nie wie. Natomiast wróćmy do sprawy tego, że “zmiany przedbiałaczkowe” mogą być już w krwi dziecka przed jego narodzeniem, ale choroba przecież wykształca się zazwyczaj wiele lat później (nie mówimy o ALL niemowlęcym). Dlaczego tak się dzieje, że ta choroba nie uderza od razu, tylko pozostaje “uśpiona” żeby uderzyć np. w drugim, piątym albo dziewiątym roku życia? … Być może tak dzieje się dlatego, że powstają kolejne uszkodzenia w DNA (czyli te pierwotne nie były wystarczające do spowodowania białaczki). … Być może tak dzieje się dlatego, że zmutowana komórka “zimuje” w szpiku kostnym w stanie spoczynku (fachowo nazywa się to fazą G0 cyklu komórkowego)… do czasu aż będzie potrzebna. No właśnie: *** do czasu aż będzie potrzebna ***.

Gdy dziecko zostaje zaszczepione, zachodzi reakcja immunologiczna (co jest w ogóle podstawowym mechanizmem działania szczepionki). Oznacza to, że niektóre krwiotwórcze komórki macierzyste zostają “wybudzone” z uśpienia i reagują na szczepienie. Wówczas te komórki uczą się walczyć z chorobą przeciwko której podano szczepionkę. To jest dokładnie ten sam proces, który zachodzi, gdy dziecko przechodzi wirusową lub bakteryjną infekcję (poza tym, że szczepionki nie powodują zwykle tak poważnych powikłań).

Teraz wyobraźmy sobie taki zbieg okoliczności:
1. dziecko ma (od urodzenia) w szpiku uśpioną komórkę z uszkodzeniem DNA powodującym zmianę “przedbiałaczkową” (np. wspominana translokacja TEL-AML1).
2. dziecko otrzymuje szczepionkę.
3. organizm mobilizuje komórki macierzyste krwi do reakcji odpornościowej.
4. niefortunnie zostaje wylosowana nasza “popsuta komórka”, która otrzymuje “rozkaz” wyjścia ze stanu uśpienia.
5. aktywowana komórka może już rosnąć i namnażać.
6. niestety, błędy w DNA powodują, że komórka nie przestaje rosnąć i się namnażać.
7. komórka ta staje się nieśmiertelna, namnaża się w nieskończoność i wypiera zdrowe komórki.
8. dziecko otrzymuje diagnozę białaczki. Innymi słowy, szczepionka *nie spowodowała* białaczki, ale mogła *wywołać* białaczkę, która w dziecku już “drzemała”.

Czyli te złe, zmutowane komórki (np. zawierające translokację TEL-AML1) są jak tykająca bomba zegarowa, i czekają w uśpieniu na “pobudkę” spowodowaną czy to szczepionką, czy to infekcją, czy zainfekowaną ranką po nieudanym fikołku, albo czymś zupełnie innym. Onkolodzy zresztą bardzo często łączą diagnozę ALL z ostatnio przebytą infekcją (czasem wręcz mówi się o “sezonowości” zachorowań na ALL). Wielu rodziców może powiedzieć, że ich dziecko otrzymało diagnozę X dni / tygodni po przebyciu infekcji. To może być ten sam mechanizm (czyli infekcja prawdopodobnie nie spowodowała białaczki, ale mogła wywołać uśpionego wilka z lasu).

Reasumując, nie ma żadnych dowodów na to, że szczepionki ‘powodują’ białaczkę. Jest natomiast całkiem możliwe, że mogą ‘wywołać’ białaczkę u dzieci, które mają w sobie uśpione komórki “przedbiałaczkowe” (ale równie dobrze może ją wywołać infekcja).